Bronnen
Burrell, G. & Morgan, G. (1979) “Sociological Paradigms and Organizational Analysis”
Morgan, G. (1986) Images of Organization
Links
Mintzberg’s organisatiestructuren
Meer informatie
Images of organizations
In 1979 introduceerden Gareth Morgan en Gibson Burrell de fundamentele stelling dat verschillende theorieën zeer verschillende impliciete aannames over de aard van de sociale realiteit weerspiegelen. Zij bouwden voort op het werk van Thomas Kuhn, met name diens ideeën over paradigma’s, en verkenden de verborgen aannames van sociologische en organisatiekundige theorieën. Ze beïnvloeden de manier waarop mensen naar organisaties kijken. Clare W. Graves kwam in die tijd uit op dezelfde conclusies.
In 1986 publiceerde Gareth Morgan Images of Organizations, een baanbrekend boek in de organisatietheorie. Het boek heeft een frisse kijk op de manier waarop organisaties functioneren en hoe ze worden waargenomen door verschillende mensen en belanghebbenden.
In het boek introduceert Morgan acht verschillende metaforen voor organisaties: machines, organismen, breinen, culturen, politieke systemen, gevangenissen, flux en transformatie, en instrumenten van dominantie. Elke metafoor weerspiegelt een bepaalde manier waarop organisaties worden gezien en begrepen.
De metafoor van de machine stelt dat organisaties functioneren als nauwkeurig afgestelde mechanismen die zijn ontworpen om efficiënt te werken. De nadruk ligt op rationaliteit, voorspelbaarheid en controle.
Een Tayloriaans klokwerk van goed geordende relaties tussen duidelijk omschreven delen die een bepaalde regelmaat vertonen.
In deze metafoor wordt de organisatie gezien als een open, levend systeem, die zich kan aanpassen en groeien. De nadruk is op onderlinge afhankelijkheid en samenwerking.
Er bestaat geen optimale manier om te organiseren: de meest geschikte vorm hangt af van de aard van de taak of de omgeving waarin men bezig is. De organisatie past zich dus aan de omgeving aan. Een tweede kenmerk is de rol van de eigen motieven van de medewerkers – een belangrijk onderdeel van het systeem.
Toonaangevende publicaties komen onder meer van McGregor, Argyris en de representanten van de contingentietheorie, Lawrence en Lorsch.
De metafoor van het brein ziet organisaties als denkende entiteiten, waarbij de nadruk ligt op het nemen van beslissingen en het verwerken van informatie. Vooral bij veranderende omstandigheden is het van belang dat onderdelen van de organisatie effectief blijven functioneren, dus in staat zijn hun handelen te beoordelen en aan te passen aan de veranderde situatie.
Nauw verwant hieraan is de gedachte van de organisatie als lerend systeem. Peter Senge heeft met diens Fifth Discipline (1990) hieraan veel bijgedragen.
De metafoor van de cultuur benadrukt het belang van waarden, normen en rituelen binnen organisaties. De organisatie als sociaal geconstrueerde werkelijkheid, als een patroon van gemeenschappelijke zingeving, met dus nadrukkelijk aandacht op de menselijke kant van de organisatie. De metafoor verwijst naar een ander middel om te komen tot georganiseerd handelen: door taal effectief te gebruiken, door waarden, gemeenschappelijke ideeën en overtuigingen, betekenisvolle rituelen, omgeschreven regels, normen, en verschillende sociale praktijken beïnvloeden mensen elkaar en dit remt of ondersteunt de ontwikkeling van een organisatie.
De organisatie als politiek systeem
De metafoor van het politieke systeem behandelt organisaties als arena’s waarin verschillende groepen strijden om macht en invloed. Het is een arena van belangen, voorrechten, conflicten, legitimiteit, positie, alliantievorming, kroonprinsen en machtsspelletjes. Door onderlinge strijd of in het gunstige geval door onderhandelingen ontstaat een uitkomst waarin bepaald is wie wat mag doen. Het is een politiek, gouvernementele systeem dat soms arbeiders rechten ontzegt die burgers wel hebben, zoals de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van organisatie (zoals vakbond vertegenwoordiging). De directie geeft dan aan dat je je mond moet houden en doet wat je wordt gezegd. Je enige democratische recht is dat je kunt stoppen en op zoek kunt gaan naar ander werk.
De organisatie als psychische gevangenis
De metafoor van de gevangenis stelt dat organisaties mensen in hun greep houden en controleren, waarbij de nadruk ligt op hiërarchie en discipline. Dit sluit aan bij het idee dat organisaties worden gecreëerd en in stand gehouden door bewuste en onbewuste processen, maar mensen kunnen ook gevangen raken in of beperkt worden door de beelden ideeën, gedachten en handelingen die de processen met zich mee brengen.
Deze gevangenismetafoor biedt een verklaring waarom mensen en organisaties het moeilijk vinden te veranderen.
De organisatie als transformatie en flux
De metafoor van flux en transformatie suggereert dat organisaties voortdurend veranderen en transformeren, terwijl de metafoor van instrumenten van dominantie suggereert dat organisaties worden gebruikt om macht en controle uit te oefenen.
Deze metafoor is ontleend aan de theoretisch natuurkundige, David Bohm, die een theorie heeft ontwikkeld waarin het universum wordt voorgesteld als een stromend en ongebroken geheel. Proces, flux en verandering zijn fundamenteel en de toestand van het universum wordt op elk moment gereflecteerd in een realiteit. Dit noemt hij de implicated (of enfolded) order. Zo kun je organisaties begrijpen door de wetmatigheden van transformatie en verandering te ontsluieren.
Het doel van het boek is om lezers te helpen begrijpen hoe deze verschillende metaforen invloed hebben op de manier waarop we organisaties begrijpen en ermee omgaan. Door zich bewust te zijn van deze metaforen, kunnen we beter begrijpen hoe organisaties functioneren en hoe we ze kunnen verbeteren.
Morgan benadrukt dat geen enkele metafoor perfect is en dat organisaties in werkelijkheid complexer zijn dan elke metafoor kan beschrijven. Toch bieden deze metaforen een nuttig kader om organisaties te begrijpen en te analyseren.
Kortom, Images of Organizations van Gareth Morgan biedt een frisse kijk op de manier waarop organisaties worden waargenomen en begrepen. Door verschillende metaforen te introduceren, helpt het boek lezers om beter te begrijpen hoe organisaties functioneren en hoe ze kunnen worden verbeterd.
Geschreven met behulp van ChatGPT