Bronnen
Scharmer, O (2009) Theory U (500+ pg)
Scharmer, O. (2018) The Essentials of Theory U (168 pg)
Links
Lean Startup
Meer informatie
Theorie U
De essentie van Theorie U ligt in het idee dat duurzame verandering begint bij het veranderen van de innerlijke staat van bewustzijn, waarbij we oude patronen en overtuigingen loslaten en openstaan voor nieuwe manieren van denken en handelen. Het benadrukt het belang van diepgaand luisteren, het cultiveren van empathie en het creëren van een betekenisvolle verbinding met anderen om positieve verandering mogelijk te maken.
Theorie U biedt een transformatieve methode die een fundamentele verandering kan bewerkstelligen bij mensen en organisaties. De methodologie is gericht op het effectief handelen vanuit een diepe bron. De gehanteerde taal is in spiral dynamics-termen geel (systemisch) en turkooise (holistisch). Volgens Scharmer is alles wat leeft met elkaar verbonden, omdat alles wat leeft uit dezelfde bron is ontstaan… ‘en de energie zal na het leven terugvloeien naar de bron’.
Theorie U vindt toepassing in persoonlijk leiderschap, organisatieontwikkeling en bij het aanpakken van complexe maatschappelijke vraagstukken.
Elk (complex) vraagstuk kent meerdere niveaus, maar de kortste weg naar een directe oplossing – van downloading naar performing – geeft niet altijd het beste resultaat.
De Theorie U daagt je uit te reflecteren, te werken aan jezelf, door een verbinding te maken met alle aspecten die met het vraagstuk samenhangen. Je gaat dieper dan het al bekende. Je doorbreekt onproductieve gedragspatronen en maakt contact met het potentieel in je eigen bron, je intuïtie en jouw bewustzijn. Afhankelijk van het vraagstuk kan het ook een co-creatief proces zijn, waarin je contact maakt met het bewustzijn van je team en gebruik maakt van collectieve wijsheid.
Scharmer beschrijft dit proces als het waarnemen, voelen en handelen met een ‘open mind, open heart en open will’
De kern van Theorie U kan worden samengevat in zeven opeenvolgende fasen, de volgende essentiële concepten van de theorie:
1.
Downloaden (Absorberen):
Het begint met het (automatisch) herkennen van onze bestaande denkkaders, mentale modellen en overtuigingen, die vaak beperkend kunnen zijn. We zijn meer geneigd naar de bevestiging van het eigen gelijk, dan naar de weerlegging ervan, waardoor we bestaande kennis hoger inschatten en zo snel mogelijk naar een oplossing schieten, de eindfase van ‘Performing’.
Downloaden is wezenlijk onderdeel van ons functioneren en leert ons op onze routines te vertrouwen. Voor innovatie moeten we die juist doorbreken. Bewustwording hiervan en bereid zijn je open te stellen voor andere invalshoeken is een belangrijke voorwaarde om het U-proces te kunnen ervaren.
2.
Seeing (Zien-Observeren):
Nadat bestaande denkkaders zijn losgelaten en vertrouwde aannames terzijde zijn geschoven, begint het aandachtig waarnemen van wat er ‘werkelijk’ is. Dat vraagt tijd, een open geest (open mind) en ruimte voor nieuwe inzichten. Seeing is het proberen om de werkelijkheid met frisse ogen te zien. Je open te stellen voor nieuwe manieren van kijken naar de wereld. Bewust te observeren zonder oordeel. Dit bereik je door je oordelen, vooringenomen gedachten en eigen ideeën te herkennen en vervolgens op te schorten. Je moet als het ware even niet denken wat je er altijd al van dacht. Hierdoor ga je meer, breder en vooral zeer open waarnemen.
3.
Sensing (Voelen)
In het derde stadium staat het “voelen” centraal zodat je verbinding kunt aangaan met jezelf en de ander vanuit een open hart. Je start met het waarnemen wat er binnen in jou gebeurt, wat informatie met je doet en wat het voor de ander betekent. Jouw emoties zijn een belangrijke bron van intelligentie van wat er om je heen gebeurt.
Door dieper contact te maken met jezelf kun je een actieve verbinding aangaan met anderen. Scharmer noemt dit ‘empatisch luisteren’. Je luistert naar de ander vanuit diens perspectief, waardoor een erkennende verbinding ontstaat, met een beter begrip van de diepere behoeften en aspiraties van die ander.
4.
Presencing (Aanwezig-zijn):
Presencing’ is een samenvoeging van presence (aanwezigheid) en sensing (aanvoelen). Het verwijst ook naar present zijn: aanwezig zijn in het hier en nu. In deze derde fase wordt de tastbare wereld verbonden met het holistische wereldbeeld dat alles wat leeft met elkaar verbonden is. Presencing is een proces waar iemand door heen gaat om tot een toekomstige zelf te komen, zodat een verbinding ontstaat tussen het diepere zelf en de collectieve intelligentie. Door bewust waar te nemen met alle zintuigen wijd open, inclusief je intuïtie en je empathie, ben je in staat om contact te maken met de ontluikende toekomst in jouw vraagstuk. Jezelf openstellen en de aandacht richten op een toekomstige mogelijkheid die zich wil ontvouwen of begint te manifesteren. Je wordt een instrument voor een toekomst die zich wil manifesteren.
In deze fase zijn de volgende vragen relevant:
- Wie ben Ik (ten diepste)?
- Wat is belangrijk voor mij?
- Wat is mijn missie (of purpose) in dit leven? (Wat heb ik hier te doen/ waarom ben ik hier?)
- Wat is mogelijk?
Met het antwoord op deze vragen kom je in beweging vanuit intrinsieke wensen en verlangens. Open Will is de bereidheid om te handelen en een houding om voorbij de angst voor het onbekende te komen.
Presencing is een creatief proces. Je voorvoelt de toekomst, maar volgens Scharmer kun je dit alleen bereiken als je een Open Will hebt en niet bang bent voor het onbekende.
In de ‘Presencing’ fase bestaat zowel stilte als chaos. In de stilte maak je contact met een diepe vorm van weten die opwindend en verleidelijk kan zijn. Je ervaart chaos door de veelheid van opties die zich kunnen aandienen en het verduren van je uitstel-van-actie dat zich hier ook bevindt. Volgens Scharmer gaat presencing over zowel loslaten (van het bekende, in de stilte) als op laten komen (van het nieuwe, in de chaos).
5.
Crystallizing (Realiseren)
Uiteindelijk gaat Theorie U over het in de praktijk brengen van de inzichten en wijsheid die tijdens de eerdere stadia zijn verworven. In deze fase ontstaat er vorm aan de inzichten en ideeën die in de ‘Presencing’ zijn ontstaan. Scharmer beschrijft dit als een helder inzicht, vanuit het niets, met een intrinsieke drang om te handelen en op een positieve manier bij te dragen aan persoonlijke en collectieve transformatie. Je wéét wat nodig is en je komt in actie.
Wat jij wil bereiken, wordt reeds vormgegeven. Onderdelen bestaan al of zijn in wording.
6.
Prototyping
Je geeft de toekomst vorm, niet door een plan te formuleren, maar door in actie te komen, te experimenteren, ideeën uitproberen, testen en verder ontwikkelen. ‘Bijtijds falen om eerder te slagen’, zoals bij Lean Startup (Ries, 2011). Co-creëren, leren en samen vormgeven zijn belangrijke competenties binnen prototyping.
Tijdens crystallizing en prototyping houd je contact met je diepere bron van weten. Nu je die aantrekkelijke toekomst eenmaal gezien hebt, laat je het niet meer los. Dit contact veroorzaakt een sterke gedrevenheid, toewijding en enthousiasme om de verbeelde toekomst te realiseren.
7.
Performing (presteren)
Met ‘Performing’ verwijst Scharmer naar de uitkomsten van het handelen: het oplossen van een kwestie en het uitvoeren van onze plannen.
Cruciaal bij deze laatste fase van Theory U is hoe je hier bent terecht gekomen. Vanuit fase 1 of fase 6? Als je Theory U hebt gevolgd en alle fasen hebt doorlopen heb je nu zicht op het grotere geheel.
De reis die Scharmer presencing noemt, verbindt drie elementen: verbinding met de buitenwereld; verbinding met de wereld van binnenuit en het brengen van het nieuwe in de wereld.
Deze aanpak doet beroep op de direct betrokkenen – en in een persoonlijk traject – op jezelf. Het is immers jouw denken, voelen en handelen. En als jíj dat niet doet, wie moet het dan doen?
Als je blijf denken wat je dacht, voelen zoals je altijd al voelde en doen wat je deed, dan ontstaat niets nieuws. Je reproduceert het verleden, terwijl de context jou, of jouw organisatie, uitdaagt om stappen te zetten.
Doorbraken vragen om een andere aanpak en een Open Mind, Open Heart en Open Will.
Theorie U en Leiderschap
Theorie U kan als verandermodel worden ingezet voor het tot stand brengen van blijvende (cultuur)verandering. De theorie geeft handvatten voor het ontwikkelen van leiderschap en lerende teams door samen te zoeken naar mogelijkheden. De toekomst is toenemend complex waardoor eerder opgedane ervaringen niet meer genoeg zijn om de gewenste toekomst voort te brengen.
Theorie U en luisteren
Een belangrijk onderdeel van leiderschap is luisteren. Volgens Scharmer zijn er vier niveaus van luisteren:
1.
Downloaden:
het zoeken naar bevestiging van je eigen mening.
2.
Feitelijk luisteren:
waarbij bestaande ideeën worden aangevuld.
3.
Empathisch luisteren:
waarbij je voor de ander openstaat.
4.
Generatief luisteren:
waarbij je luistert vanuit je intuïtie.
In onderstaande afbeelding wordt dit goed weergegeven, evenals de benodigde inspanningen. Zie ook deze link.
Theorie U en coachen
Theorie U past als verandermodel voor vernieuwing en transformatie van mens en organisatie ook in het repertoire van een coach.
Veel andere theorieën over persoonlijke ontwikkeling beschrijven in meer of minder mate het model van een ladder, waarbij je klimt naar een hoger niveau. Theorie U biedt – naast het ‘luisteren’ – coaches een weg waarin je eerst diep moet gaan, de U-vorm afdaalt naar een hoger niveau van bewustzijn, en een verbinding maakt met een bron van weten die nieuwe mogelijkheden biedt.
