Marrewijk, Marcel van
Drs. Marcel van Marrewijk Lector Moderne Bedrijfskunde en bestuurslid bij SDO Hogeschool.

Publicatie

Marrewijk, M. van (2003) Concepts and Definitions of CSR and Corporate Sustainability: between agency and communion. In: Journal of Business Ethics 2003

 

Links

Spiral Dynamics
Vierkwadrantenmodel
Cubrix
Global Excellence Model (GEM)

 

SDO-opleidingen.nl

Kennisupdate MVO en duurzame ontwikkeling

Duurzaam en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (DO en MVO)

In de zomer van 2001, aan de oever van de Ardèche, las van Marrewijk het boek Spiral Dynamics en schreef vervolgens “Concepts and Definitions of CSR and Corporate Sustainability: between agency and communion”.
De kerngedacht bleek een doorbraak en de publicatie in Journal of Business Ethics in mei 2003 bleek weldra één van de invloedrijkste en meest geciteerde artikelen over CSR, wereldwijd! Inmiddels staat het aantal quotes in wetenschappelijk publicaties boven de 1.400!

In het artikel beschreef van Marrewijk zijn eerste bedrijfskundige vraagstuk, gedifferentieerd naar de waardesystemen van Spiral Dynamics: vier definities van maatschappelijk verantwoord ondernemen, in het Engels afgekort met CS – corporate sustainability, passend in vier verschillende bedrijfscontexten, oplopend in complexiteit.

 

  1. Compliance-driven CS (Blue): CS at this level consists of providing welfare to society, within the limits of regulations from the rightful authorities. In addition, organizations might respond to charity and stewardship considerations. The motivation for CS is that CS is perceived as a duty and obligation, or correct behaviour.

 

  1. Profit-driven CS (Orange): CS at this level consists of the integration of social, ethical and ecological aspects into business operations and decision-making, provided it contributes to the financial bottom line. The motivation for CS is a business case: CS is promoted if profitable, for example because of an improved reputation in various markets (customers/employees/shareholders).

 

  1. Care-driven CS (Green): CS consists of balancing economic, social and ecological concerns, which are all three important in themselves. CS initiatives go beyond legal compliance and beyond profit considerations. The motivation for CS is that human potential, social responsibility and care for the planet are as such important.

 

  1. Synergy-driven CS (Yellow): CS consists of a search for well-balanced, functional solutions creating value in the economic, social and ecological realms of corporate performance, in a synergistic, win-together approach with all relevant stakeholders. The motivation for CS is that sustainability is important in itself, especially because it is recognized as being the inevitable direction progress takes.

 

De vier definities zijn het gevolg van de simpele erkenning dat de context invloed uitoefent op de betekenis die mensen verlenen aan een begrip – in dit geval MVO – en dat die context voor mensen verschillend kan zijn, of tenminste verschillend wordt ervaren.

MVO en DO – Agency en Communion

Van Marrewijk was anno 2001 verantwoordelijk voor een Europees onderzoeksteam dat de verschillende aspecten van MVO (CSR) moest onderzoeken. Een van de facetten was de relatie tussen duurzaam ondernemen en verantwoord ondernemen.

Hij introduceerde een filosofisch uitgangspunt dat Wilber (1995) eerder introduceerde: de principes van Agency en Communion.

 

Mensen en organisaties hebben het principiële recht te handelen vanuit hun intrinsieke motivatie, opdat hun eigenheid en impact optimaal tot ontwikkeling kunnen komen. Tegelijkertijd is iedereen – mens en organisatie – verantwoordelijk voor de impact van zijn of haar handelen op anderen en dient dus ontvankelijk te zijn voor invloeden vanuit de omgeving.  Ieder mens of organisatie is uniek, staat op zichzelf, én maakt deel uit van een groter geheel. Een mens is een relationeel wezen en een organisatie is per definitie een maatschappelijke actor: zij maken deel uit van de maatschappij als geheel.

 

Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) en duurzaam ondernemen (DO) beschrijven beide een dimensie van de maatschappelijke rol van organisaties. MVO benadrukt de wijze waarop een organisatie haar verantwoording aflegt tegenover derden, terwijl duurzaam ondernemen duidt op de ‘zelfwerkzaamheid’ van organisaties.

 

Bij MVO staan begrippen zoals transparantie, een open dialoog met stakeholders, accountability (rekenschap geven) en rapportage centraal, terwijl bij DO het organisatievermogen centraal staat gericht op het creëren van waarde, zoals produceren en het voortbrengen van diensten. De inzet van mensen, middelen, techniek en werkwijzen leidt tot waardencreatie, milieuvriendelijker produceren, integrale ketenaanpak en betrokken medewerkers. Kenmerkend voor zowel MVO als DO is dat gewerkt wordt met additionele beoordelingscriteria, naast de financiële kengetallen. Beter bekend als de drie P’s van people, planet, profit (de triple bottom line).

 

Het onderscheid tussen DO en MVO kan ook geduid worden aan de hand van het Global Excellence Model (Van Marrewijk, 2011). DO is gerelateerd aan de organisatiegebieden, zoals leiderschap, strategie, personeels- en procesmanagement, waardoor een organisatie effectief kan werken aan de realisatie van haar doelstellingen. DO sluit aan op het eigen regelvermogen en kan worden geassocieerd met het ontwikkelingsprincipe Agency, het uitdrukken van eigenheid.

MVO is gerelateerd aan de rekenschap die de organisatie bereid is te geven aan het resultaatgebied ‘Nabuurschap’, de impact die het heeft op de wereld: op mens, milieu en maatschappij.
Op basis van deze redenatie zijn MVO en DO dus geen synoniemen. Het zijn metaforisch gezien twee kanten van een medaille.

Duurzaam Ondernemen

 

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

Bureaucratische organisatie: maatschappelijk aanvaardbaar

In de bureaucratische organisatie wordt duurzaam ondernemen geïnterpreteerd als het voortdurend bijdragen aan de maatschappelijke welvaart, daarbij opererend binnen de regels die de autoriteiten hebben gesteld. Daarnaast kunnen organisaties zich uit morele overwegingen geroepen voelen te handelen vanuit het rentmeesterschap of liefdadigheid. Dergelijk gedrag – duurzaam ondernemen passend in het blauwe waardesysteem – wordt beschouwd als een plicht of als de invulling van goed burgerschap.

 

De basishouding ten aanzien van verantwoording is trust me. De organisatie bepaalt zelf welke informatie zij beschikbaar stelt en aan wie, met een air dat belangstellenden dankbaar mogen zijn voor de bereidwilligheid inzicht te verschaffen.

Wettelijke toezichtkaders en instanties, zoals de inspectie, de Belastingdienst en Kamers van Koophandel, waar de verslagen worden gedeponeerd, krijgen vanzelfsprekend alle benodigde medewerking.

Rationele organisatie: prestatiegedreven

In de rationele organisatie impliceert duurzaam ondernemen de introductie van sociale, ethische en ecologische beoordelingscriteria in de bedrijfsvoering, mits deze uiteindelijk bijdragen tot een verbetering van de financiële resultaten. Duurzaam ondernemen wordt geaccepteerd en toegepast wanneer dit aantoonbaar verbeteringen oplevert op het gebied van reputatie, arbeidsproductiviteit, consumententrouw, beurswaarde, besparingen, et cetera. Kortom, wanneer er een duidelijke business case onder ligt!

 

Onder het motto Tell me wordt in het oranje waardesysteem organisaties gevraagd hun prestaties publiekelijk te verantwoorden. Schoorvoetend gaan de eerste ondernemers overstag, zeker wanneer deze bereidwilligheid hun status en betrouwbaarheid vergroot. Het nadeel is dat weldra greenwashing en andere goedkope communicatietechnieken worden ingezet om stakeholders te doen geloven dat de organisatie het zo goed met de wereld voor heeft.

Professionele organisatie: maatschappelijk betrokken

In de context van de professionele organisatie impliceert duurzaam ondernemen het balanceren tussen de economische, ecologische en sociale belangen, daarbij voorbijgaand aan de minimale wettelijke verplichtingen en financiële overwegingen. Duurzaam ondernemen wordt nadrukkelijk geïnspireerd vanuit menselijke waarden, sociale verantwoordelijkheid en betrokkenheid bij de natuurlijke omgeving.

 

De gemeenschap van professionals is zich bewust van de impact van de organisatie op de samenleving en wenst hiervoor verantwoording te dragen. Na het trust me en tell me is show me een passende quote. De professionele organisatie wil echt accountable zijn, rekenschap geven en aangesproken kunnen worden voor haar impact op de samenleving en het milieu. Dit kan alleen als zij ook de dialoog aangaat met belanghebbenden of anders met haar representanten, organisaties zoals stichtingen en NGO’s die opkomen voor specifieke maatschappelijke belangen. Zonder hun instemming zou een organisatie niet mogen functioneren.

Net(vlecht)werkorganisatie: together win

Duurzaam ondernemen in netwerkorganisaties staat voor de zoektocht naar goed gebalanceerde, functionele oplossingen die economische, sociale en ecologische waarde opleveren, bij het eigen bedrijf alsmede bij de belanghebbenden (together win). Duurzaam ondernemen wordt nagestreefd vanuit de overtuiging dat duurzaamheid nastrevenswaardig is en wordt beschouwd als de vanzelfsprekende weg naar progressie. Het duurzaam denken en handelen is geïntegreerd in alle aspecten van de bedrijfsvoering.

 

De dialoog met de maatschappij, zelfs voorbij alle belanghebbenden, vormt een belangrijke bron van kennis en ervaring, die weer een impuls is voor het duurzaam handelen in de organisatie.