Drs. Jan Rouma, methodoloog en SDO Lector Onderzoek en Advies
Bronnen
Rouma, J.J. (2023) Verklaren als middel. Rouma Consult. Weesp
Links
Meer informatie
AVOCADO-Model
De onderzoeksleerlijn van SDO Hogeschool is ontwikkeld door methodoloog en SDO Lector Onderzoek Jan Rouma in samenwerking met Marcel van Marrewijk, Anika Schurink, en andere docenten van SDO Hogeschool, en getoetst aan de hand van opmerkingen en ervaringen van studenten.
In deze leerlijn komen methodologie en onderzoekstechnieken aan de orde, die nodig zijn om een bedrijfskundig onderzoek op te zetten en uit te voeren, met als resultaat een gedegen en goed onderbouwd bedrijfskundig advies.
Geïnspireerd door vakgenoten die een acroniem verzinnen voor een effectieve wijze om bijvoorbeeld een adviesrapport of beleidsnota te schrijven, heeft dit ontwikkeltraject heeft geleid tot het AVOCADO-model: Analyse, Vraagstellingen, Onderzoek, Conclusies, Advies, Discussie en Onderzoeksverantwoording.
Dit adviestraject bestaat uit twee fases, waarin in de eerste fase een tussentijdse toets van de aanleiding, de doelstelling en de adviesvraag plaatsvindt, om te zien of de opdrachtgever en de adviseur-onderzoeker op dezelfde lijn zitten.
Deze fasen zijn:
- Plan van Aanpak
- Uitvoering van onderzoek en opstellen van het Adviesrapport.
Plan van Aanpak
In het Plan van Aanpak komen de aanleiding, de doelstelling, de analyse, de informatiebehoefte, de onderzoeksvragen, het onderzoeksontwerp, en de begroting aan de orde (feitelijk dus ADA-IOOB).
De onderbouwing, het onderzoeksverslag in engere zin, wordt als apart hoofdstuk bijgevoegd. Hier staat validiteit en mate van betrouwbaarheid centraal. Het verslag gaat dan ook in op de opzet en uitvoering van het onderzoek, het trekken van conclusies uit het onderzoek, en de reflectie daarop.
We schetsen eerst de opzet van een adviestraject.
Aanleiding
Een adviestraject start met het helder opschrijven van de aanleiding, eventueel na een korte inleiding waarin de context kort wordt schetst: onder andere over welke organisatie het gaat en bijvoorbeeld waar die is gevestigd?
De aanleiding is het feitenrelaas van een onwelgevallige of zelfs bedrijfskritische situatie, maar het feitenrelaas kan ook een ambitie uitspreken.
Hier worden de (empirische) feiten gepresenteerd wat er aan de hand is, in welke omvang (hoeveel, hoe vaak), wie daarbij betrokken zijn, en waar en wanneer het zich afspeelt. De aanleiding kan dus ook de omschrijving van een ambitie zijn, die bijvoorbeeld op haalbaarheid moet worden getoetst.
Ter afronding een projectie, een raming van de situatie bij ongewijzigd beleid, met andere woorden, de mogelijk consequenties in de nabije toekomst indien er geen actie wordt ondernomen.
Doelstelling
In deze opzet is er sprake van twee doelstellingen: de doelstelling van het bedrijf verwoord door de opdrachtgever, en de doelstelling van de adviseur, het doel van het adviestraject.
De opdrachtgever stelt de contouren van een gewenste situatie tegenover het feitencomplex van de aanleiding: een overzicht van doelstellingen die direct gerelateerd zijn aan de onwelgevallige feiten. Daarin komen ook randvoorwaarden, zoals tijd, budget en staand beleid waar niet aan getornd mag worden, aan de orde, zodat ook de kaders helder zijn waaraan eventuele oplossingen getoetst kunnen worden.
Doordat zojuist de randvoorwaarden zijn genoemd kan de beleidsvraag s.m.a.r.t. worden gedefinieerd, dus zo specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdsgebonden mogelijk.
Vervolgens kan de adviesvraag of beleidsvraag worden geformuleerd die in algemene vorm vraagt naar hoe de ongewenste situatie verbeterd kan worden en hoe de doelstellingen – de gewenste situatie, kan worden gerealiseerd.
Een adviesvraag verwijst dus naar te ondernemen acties om het doel van de opdrachtgever te bereiken.
Het beantwoorden van deze advies- of beleidsvraag is daarmee de doelstelling van het adviesrapport of de beleidsnota. En doordat deze vraag s.m.a.r.t. is geformuleerd weet je ook wanneer het eindelijk antwoord voldoet aan de gestelde eisen. De definition of done is bekend!
Analyse
In de probleemanalyse worden de verklaringen opgesteld die de aanleidingen hebben veroorzaakt en die de doelstellingen mogelijk maken. Hier worden de factoren geïdentificeerd die de onwelgevallig situatie kunnen doen omslaan in een gewenste situatie. Of in nog weer ander woorden: hier worden de condities verondersteld die in de organisatie veranderd moeten worden – of juist gecreëerd moeten worden – om de onwelgevallige situatie te beëindigen en daarmee een oplossingsstrategie te maken om de gewenste situatie te veroorzaken.
Vaak kan een uiteindelijke oplossing gericht zijn op de factoren die het probleem hebben veroorzaakt, maar soms kan of mag dat niet en richt de analyse zich op andere factoren die de oplossing dichterbij kunnen helpen.
Informatiebehoefte, Onderzoeksvragen, Onderzoeksontwerp en Begroting
Als je alle noodzakelijke informatie hebt om de veronderstelde condities te staven, kun je direct beginnen met het formuleren van adviezen en het ontwerpen van het veranderingsplan (actie). Echter, in de meeste gevallen ontbreekt cruciale informatie die nodig is voor het ontwikkelen van betrouwbare adviezen. Deze ontbrekende informatie heeft betrekking op zowel bedrijfskundige als onderzoekstechnische aspecten. Dit ontbreken van informatie wordt de informatiebehoefte genoemd, die wordt omgezet in specifieke, helder geformuleerde vragen, geordend in neven- en onderschikking.
Opzet van onderzoek
Om de onderzoeksvragen te beantwoorden, is er is dus onderzoek nodig om de relevante informatie boven tafel te brengen.
In een geplande opzet van onderzoek geef een onderzoeker in globale lijnen weer wat hij gaat doen om betrouwbare informatie te vinden waarmee valide conclusies kunnen worden getrokken. In deze onderzoeksopzet komt onder andere aan de orde hoe je gegevens verkrijgt en de data verwerkt.
Begroting
De activiteiten die gepland zijn – het ontwikkelen van een adequate probleemstelling – aanleiding, doel, adviesvraag, analyse en de uitvoering van het onderzoek en opstellen van het adviesrapport – zijn uitgangspunten van de begroting.
Vooronderzoek
Om het plan van aanpak op te kunnen stellen, vindt vooronderzoek plaats: enerzijds om het onwelgevallige feitencomplex boven water te halen, dan wel de ambitie helder en eenduidig te maken, en anderzijds om door middel van het opstellen van verklaringen de condities te veronderstellen die ofwel aangepast moeten worden ofwel gecreëerd moeten worden, om tot een oplossing van het probleem te komen. Dit vooronderzoek laat zien waar de informatiehiaten of kennishiaten zijn, wanneer een verklaring niet kan worden afgerond: het kan onzeker zijn of veronderstelde condities wel opgeld doen, of er kan een onzekerheid bestaan over het waarheidsgehalte van een ‘vermeende’ theoretische wetmatigheid. Er ontstaat dan een informatiebehoefte met onderzoeksvragen die kunnen verwijzen naar de praktijk (de veronderstelde condities) of naar literatuuronderzoek (onzekerheid over theoretische wetmatigheden).
Onderzoek
Het onderzoek dat gericht is op de beantwoording van de onderzoeksvragen betreft het vergaren van betrouwbare informatie en het trekken van valide conclusies. Met deze conclusies kan de argumentatie worden geleverd om de adviezen te kunnen geven, waarmee de aanvankelijk adviesvraag kan worden beantwoord.
Nu moet het geheel nog worden opgeschreven in een eindverslag
Introductie (I = ADA)
De aanleiding, doelstelling en adviesvraag – eerder beschreven in het Plan van Aanpak -worden hier herhaald en waar mogelijk samengevat.
Argumentatie
Alle factoren die de aanpak en adviezen onderbouwen worden hier compleet gepresenteerd. De argumentatie – de complete verklaringen – zijn deels ontleend aan de toen nog onvolledige analyse en wordt aangevuld met de conclusies op basis van het onderzoek. De kwaliteit van de data, en daarmee de betrouwbaarheid en validiteit van de conclusies worden benoemd, waarbij verwezen wordt naar de toelichting op het onderzoeksproces, m.a.w. de verantwoording van het onderzoek.
Adviezen en Aanpak
Als je in de argumentatie de benodigde verklaringen en voorspellingen onderbouwd hebt gemaakt volgen hier de adviezen: de interventies die uitgevoerd moeten worden (condities aanpassen dan wel creëren) om de beoogde, gewenste situatie te bereiken, als ook de aanpak hoe – en door wie, wanneer – dat moet worden uitgevoerd. Het geheel behoort logisch consistent en tenminste aannemelijk te zijn. Het vormt bovendien de beantwoording van de adviesvraag, geformuleerd in het begin van het adviesrapport.
Discussie en Onderzoeksverantwoording
Het onderzoek mondt uit in de beantwoording van alle onderzoeksvragen. Het wordt uitgevoerd zoals gepland en ontworpen in het plan van aanpak, omdat dit ontwerp de betrouwbaarheid van de gegevens en de validiteit van de conclusies borgt. Een goed uitgevoerd onderzoek levert betrouwbare informatie en valide conclusies op die de verklaring krachtig maken, zodat de adviezen stevig zijn gefundeerd..
De uitvoering van het onderzoek, worden beschreven en met eventuele tekortkomingen in het onderzoeksproces worden nuanceringen in de conclusies onderbouwd. Deze nuanceringen zullen ook de onderbouwing zijn voor nuanceringen in de adviezen en onderwerp waar eventueel een uitbreiding van onderzoek voor nodig is.
Hou het geheel compact en to-the-point en verwijs naar bijlagen waarin je bijvoorbeeld tabellen en gespreksverslagen opneemt.
NB
De toevoeging van DO in AVOCADO was te mooi, maar inhoudelijk overbodig want discussie en onderzoeksverantwoording zijn onderdeel van de eerdere O, Onderzoek. Het is wel zo dat een adviesrapport eindigt met een degelijke verantwoording en discussie over de kwaliteit van de data en de validiteit van de conclusies.
Nederland is Europees grootste importeur van avocado’s. In 2019 bedroeg de import 349 miljoen kilogram avocado’s.
